Hammond

Hoe werkt een Hammond toonwielorgel

Het oorspronkelijke Hammondorgel is een toonwielorgel, met (afhankelijk van het model) 12 tot 96 toonwielen. Het toonwielorgel is gebouwd op een elektro-magnetisch principe. Op een stalen wiel ter grootte van een oude rijksdaalder wordt aan de rand een golfpatroon uitgefreesd. Dit golfpatroon is sinusvormig. Vlak voor de rand van dit 'toonwiel' wordt een pickup element geplaatst. Deze pickup bestaat uit een magnetische kern met een spoel er omheen. Als het toonwiel draait, wordt er in de kern een wisselend magnetisch veld opgewekt, hetgeen in de spoel resulteert in een elektrische wisselspanning.

Deze wisselspanning is eveneens sinusvormig, als gevolg van de sinusvormige rand van het toonwiel. De wisselspanning wordt op zijn beurt versterkt en via een luidspreker weergegeven en zo ontstaat een sinusvormige toon. Deze toon heeft als bijzonder kenmerk dat boventonen, de z.g. 'harmonischen' ontbreken. Het klinkt als een ronde fluittoon. Om alle sinusvormige tonen van de laagste tot en met de hoogste voetmaat te produceren zijn meerdere toonwielen nodig (in de B3 bijv. 91 stuks) De toonwielen hebben daartoe verschillende vertandingen. Dat wil zeggen, het toonwiel dat de laagste toon produceert heeft 2 tanden. Zo zijn er ook toonwielen met 4, 8, 16, 32, 64, 128 en 192 tanden.
 

Omdat het wiskundig en technisch niet of nauwelijks mogelijk is om tussenliggende vertandingen te realiseren, draaien de diverse toonwielen ook nog eens met verschillende snelheden. Dit gebeurt door middel van versnellingsbakachtige tandwielen in de toonwiel generator, zoals het geheel van de mechanische toonopwekking wordt omschreven.

De impulsen worden via een versterker en luidsprekers omgezet in hoorbare tonen. Door middel van zogeheten drawbars (letterlijk vertaald trekstaafjes dan wel schuifregisters) zijn de verschillende voetmaten in sterkte te variëren, waardoor werkelijk miljoenen klankcombinaties mogelijk zijn. De toonwieltechniek geeft het Hammond toonwiel orgel een levendig, karakteristiek en meer dan herkenbaar geluid. Zeker als je het geluid van het orgel ook nog eens door een Leslie box stuurt.

Een en ander wordt op dit internet-filmpje prachtig  uitgelegd.