HAMMOND VAN A TOT X (2)
Tekst: Jan de Valk
Artikelenreeks uit Turning Wheel in de jaren '90
De vorige keer schreef ik dat de Hammond AB met een groter meubel wordt gemaakt. De reden hiervoor is het nieuwe orgel van Hammond, de B, later bekend als de BC. Men heeft dan maar één meubel nodig, wat natuurlijk tijd en kosten spaart.
Vrijwel vanaf het begin proberen de technici de klank van het orgel minder statisch en meer levendig te maken. Aanvankelijk met de tremulant, maar deze voldoet toch niet zo goed. Daarom past men nu een dure en unieke methode toe: de chorustoongenerator. Deze generator heeft 48 toonwielen extra in de midden en hogere tonen. De lagere tonen hebben een afwijkende frequentie van 8%, de hogere van 4%.
Hammond BC, 'Hammond Clock Company' Chicago, Serial Number: 0189 en Cabinet D-20, Serial Number: 0030, in juni 1938 afgeleverd door Boosey and Hawkes.
Als men normaal speelt, horen wij de bekende strakke toon. Trekken wij nu aan de rechterkant van het orgel, naast de drawbars van het lower manual, een vrijstaande zwarte drawbar uit, dan wordt met behulp van een schakelaar de chorusgenerator toegevoegd en horen wij een prachtige dragende licht zwevende toon. Dit is werkelijk een schot in de roos!
En in december 1936 staat het orgel bij de dealers in de showroom voor een prijs van $ 1.342,--. Dat is wel een stuk duurder dan de AB, maar de liefhebber heeft dat er graag voor over. Tevens kan men er nu een bijpassend toonkabinet, op dezelfde poten als het orgel bij kopen. Het is de C-40 en kost maar liefst $ 330,--. Men moet er wel de ruimte voor hebben, want het kabinet is 170 cm hoog! Als het meubel niet belangrijk is, kan men de B-40 kopen; een vierkante kist, weer 40 Watt met 2 versterkers en 4 x 12" speakers voor $ 247,--. Helaas heeft de prachtige C-40 maar een kort leven gehad, mede door zijn hoge prijs en groot formaat besloot Hammond om in december 1937 de produktie te stoppen.
De BC verschilt verder niet veel van de AB, hij heeft ook dezelfde tremulant en het bekende B-3 uiterlijk. Op het plaatje staat nog Hammond Clock Company, dit verandert in 1937 en wordt Hammond Instrument Company.
Hammond model 'E'
In juli 1937 lanceert Hammond het model E-Concert. Dit orgel wordt het model voor kerken, studio's en bioscopen. Het is aardig wat groter en gesloten aan de zijkant, zoals de C. Wat meteen opvalt, is het pedaal: het is 32-tonig en concaaf radiaal uitgevoerd. Andere bijzonderheden zijn de zogenaamde 'typemachine' toetsen als presets. Er zijn 12 voor onder- en 12 voor bovenklavier, inclusief de 2 x 2 vrije combinaties voor de drawbars. Een dubbel zwelpedaal voor boven- en onderklavier. Verder vier voetknoppen (pistons) met de volgende functies: de nrs 1 en 2 zijn pedaalpresets, nr 3 een koppel van klavier naar pedaal en nr 4 gaat weer over op de 16' en 8' drawbars van het orgel.
Nog een nieuwtje is de verlichte volumepedaalindicator, apart af te lezen voor linker- en rechterzweltrede. Op dit orgel zit ook een tremulant, gescheiden voor boven- en onderklavier, of beide klavieren samen. Natuurlijk zit hier ook de dubbele toongenerator in. Ook hier heeft men weer 2 verschillende bakken gebruikt: eerst met 91 toonwielen en vanaf nr. 8664 ging men over op 82 toonwielen. Er hangt wel een prijskaartje aan van $ 1.980,-. Ik heb nog opnamen van Virgil Fox op dit orgel, samen met kerkorgelopnamen en ik had niet in de gaten dat hij van kerkorgel op Hammond overging. Virgil Fox was de grootste Amerikaanse organist, hij speelde alle werken van Bach uit zijn hoofd. Helaas deed hij dat later niet op Hammond, maar op een 4-klaviers elektronische Allen.
De Hammond 'BA' te Brentford, met reclame voor Klavar uit Nederland
In 1938 komt de BA (automatic) in produktie maar verdwijnt ook weer in hetzelfde jaar. Hier heb ik al eens over geschreven, er staat er nog één in Brentford (GB). Het is in wezen een BC met een bovenbouw waarin door Aeolian Skinner een automatisch speelmechanisme wordt geleverd. En ik moet zeggen dat hij nog leuk speelt ook, een zeer zeldzaam orgel. De prijs is nog iets hoger dan de E, nl. $ 2.000,--.
Het jaar daarop, 1939, komt Hammond met model D. Technisch is dit orgel identiek aan de BC, dus ook met de chorusgenerator. Uiterlijk is de D eender als de C, het church-model dus en de prijs is even hoog als de BC, nl. $ 1.342,--. Inmiddels zijn er ook weer een aantal nieuwe toonkabinetten op de markt gebracht. Voor de huiskamer is dat de C-20, met maar 1 versterker van 20 Watt en 2 x 12 inch luidsprekers. In januari 1939 komt met heel iets nieuws, het is de CX-20. Dit kabinet heeft een door Don Leslie ontwikkelde rotor: deze rotor zit boven in de box met de as horizontaal. In de handleiding adviseert men om de chorus generator niet te gebruiken bij draaiende rotor, omdat de afzonderlijke effecten dan verloren gaan.
(Wordt vervolgd)