Het beroemde Magic organ van Cor Steyn

Cornelis Gerardus Hendricus Steyn (1906 - 1965) was in de zestiger jaren een beroemd musicus. Hij werkte (zoals eerder vermeld) bij de VARA aan verschillende projecten, veelal op het "VARA's Concert Orgel" ook wel genoemd het "Radio Concert Orgel" uit de Standaard fabriek.

 

 

 

Natuurlijk ook op het bombastische Tuschinski-orgel.

Hij schnabbelde veel bij met zijn Hammond M3, welke was uitgebreid met het reverb-kastje. Hij was ook regelmatig achter diverse andere Hammonds te vinden.


Cor Steyn achter een D 152, de zgn. "pedalracer".

Het meest bekend is Cor  Steyn echter geworden als "Meneer Cor Steyn" bij de prachtige shows van Dorus (Tom Manders).


Hier begeleidde Cor op toetsen, op sublieme wijze een eveneens sublieme entertainer, die als een zogenaamde vagebond, ondeugende, maar ook ontroerende scenes op de planken bracht.
Iedereen zat achter de buis gekluisterd om maar niets te hoeven missen van die prachtige humor en vooral mooie muziek van "Meneer Cor Steyn"
Uiteraard speelde Cor Steyn net als andere proferssionals vrijwel uitsluitend op Hammond. Maar op enig moment was daar een eigen geluid.
Maar waar kwam dat geluid vandaan ?
Wat was dat voor een mooi orgel ?
Wat een uniek geluid.
Zoiets hadden we nog niet gehoord.
Dat was dus heel goed mogelijk, omdat er ook géén tweede van op aarde bestond!
Wat zijn de achtergronden van dit unieke instrument?
 

Het "Keizerwaard" orgel ofwel het "Magic organ"

Dit orgel is helemaal en eigenhandig gebouwd door een begaafd elektro-technicus en orgel liefhebber in hart en nieren, nl. Jaap Keizerwaard.

Het Magic Organ was een zeer geliefd en beroemd orgel in de tijd, dat het elektronische orgel net een beetje bekend werd in de familiekringen. Alleen dít orgel was véél verder vooruit in de techniek dan de orgels waar wij allen toen zo enthousiast thuis op speelden. Het was niet te geloven dat er zulke superieure klanken uit voortkwamen. Een orgel met drie klavieren en vele klankkleuren en mogelijkheden.

Jaap Keizerwaard was een gedreven persoonlijkheid met vooral de passie om eens een eigen orgel te maken.  Die passie heeft Jaap na al die jaren nog steeds. Nog steeds is Jaap niet klaar en altijd bezig om het orgel met liefde te onderhouden en op de laatste stand te houden. Nu heet dat updaten.

Op zijn achttiende had Jaap zijn diploma radiotechnicus reeds op zak. Toentertijd was hij al bezig met elektronische experimenten vooral met toongeneratoren en andere elektronische muziekinstrumenten.
Kent u de Kermisklanten nog?
Henny en Coby achter de accordeon hadden vele succesen. Heel apart en favoriet was dat toontje wat zo mooi meeklonk in hun muziek. Dat was hun visitekaartje. Dit toontje is óók ontworpen en gemaakt door Jaap Keizerwaard.

Jaap was één van de eerste elektronische orgelbouwers. De heer Vrijbergen de Koning was weliswaar de eerste in Nederland, maar zijn orgels waren veel kleiner van opzet.
Het eerste orgel wat Jaap bouwde was in de tijd dat Eminent ook aan de weg begon te timmeren. Dit orgel was een twee-manuaals orgel. Toen deze gerealiseerd was had Jaap toch zoiets van: Ik wil toch een groter orgel bouwen, een instrument dat meer aan kan, zeker driemanuaals".
Het twee-manuaals orgel is in 1959 eens te horen geweest in het NCRV programma "Mijn Hobby". Dit orgel is toen verkocht aan een amateur.
Jaap’s grote inspiratie ging toch uit naar een echt theaterorgel, maar dan in elektronische vorm. Een echt theaterorgel met pijpen, toycounter en andere percussion-instrumenten ging toch niet passen in huis en dat is ook niet waar het Jaap om ging.

Elektronica, dat moet het worden. Vooral het bezoek aan het beroemde Blackpool bij de even beroemde Reginald Dixon maakte Jaap nóg enthousiaster dan hij al was. Kijk even híer, om in de stemming van dit enorme Blackpool orgel te komen. NB: Het piano geluid uit dit Blackpool orgel komt van een échte piano, welke in het orgel verwerkt was!

Het idee werd dus om een 3 manuaals orgel te bouwen, wat dus later het beroemde Magic Organ werd. Maar in die tijd was er nog niet zoveel materiaal voorhanden als in de huidige tijd. Alles moest bedacht, getekend, ontworpen en uiteindelijk handmatig gemaakt worden. Wat daar een tijd in is gaan zitten kunnen we ons bijna niet (meer) voorstellen. Tegenwoordig kan je alles online bestellen, maar u begrijpt dat dit uiteraard toen niet tot de mogelijkheden behoorde. We denken er tegenwoordig wel eens makkelijk over maar het geeft weer eens aan dat je vroeger heel veel meer handelingen moest verrichten om dingen te verwezenlijken.

Alle toetsen zijn bijvoorbeeld stuk voor stuk uit massief perspex gezaagd, gevijld, gepolijst enz. Geen machines die het ‘even’ deden. Houten toetsen, zoals de meeste orgels hadden was geen optie. De toetsen moesten natuurlijk ook bevestigd worden aan een metalen frame dat ook door Jaap Keizerwaard ontworpen is. Er is ruim een jaar(!) over de drie manualen gedaan waarvan er 2 manualen al werkten. Daarbij dient vooral niet vergeten te worden dat dit alles wel in de vrije tijd gedaan moest worden! Jaap had met zijn vader een elektronicazaak waar óók hard gewerkt moest worden. Met een eigen zaak ben je nooit klaar.
In 1963 was het orgel speelklaar en kon het echt gebruikt worden. Alhoewel, zoals een echte kritische instrumentbouwer betaamt en zal bevestigen: een instrument is nooit klaar, het kan altijd weer beter.

Op een gegeven moment was er een muziekdistributeur uit Veenendaal die het orgel hoorde. Deze man was zo enthousiast dat hij Jaap beloofde dat hij zijn best zou doen om de beroemde Cor Steyn eens uit te nodigen om op het Keizerwaard orgel te spelen.
Jaap Keizerwaard  hoopte hier wel stilletjes op maar een beroemdheid als Cor Steyn op zijn orgel, nee dat zou wel te veel gevraagd zijn! Maar het gebeurde echt. Cor Steyn kwam inderdaad langs, samen met de producer John Möring van de bekende platenmaatschappij Bovema.

Cor Steyn was een beetje gereserveerd, want hij had wel eerder wellicht goed bedoelde experimenten gezien en bespeeld. Maar ja, je kon nooit weten....
Toen Cor het orgel zag en ging bespelen, groeide zijn enthousiasme zienderogen.

 

 

Jaap Keizerwaard en Cor Steyn, 
tijdens Cor's eerste ervaringen met het orgel van Jaap Keizerwaard. 

 

 

 

 

Ze waren zo enthousiast, dat ze dezelfde middag nog afspraken gemaakt hebben om een langspeelplaat te maken op het orgel. Binnen een maand lag deze al in de winkels te koop.

 

 

 

 

 

 

Het was best wel een spannende tijd voor Jaap Keizerwaard. Hij was een keer met het orgel onderweg naar de VARA Studio  in Hilversum. "Ik kom het orgel brengen waar Cor Steyn op gaat spelen", zei Jaap als onervarene in de Radio en TV wereld. "Waar slaat dat nou op, komt die jongen een orgel brengen? Dat ding kan nooit beter zijn dan de orgels die wij al in de studio's hebben staan!"

Daar kwamen ze echter gauw van terug en toen Cor op het orgel ging spelen was het duidelijk. Er werden gedurende die hele week programma’s met het orgel opgenomen.

 

 

 

 

 

 

Vlak daarna - en dat is ook meteen waar de meesten van ons het Magic Orgel van kennen - werden er opnames gemaakt van Cor Steyn in het "Saint Germain des Pres" te Amsterdam,
met niemand minder dan Dorus ofwel Tom Manders.
Dorus heeft veel prachtige shows gegeven met "Meneer Cor Steyn" als vaste begeleider.
Wie kent de beroemde, en vingervlugge  "Dans om de Rinkelbom" nog......

Dit was de tijd dat het orgel "Het Magic Organ" werd genoemd. Het orgel is zelfs in die tijd in München geweest.

Jaap heeft jaren geëxperimenteerd met klanken en geluidsopwekking. Hij was altijd uiterst kritisch en heeft daardoor ervoor gezorgd dat het orgel steeds over heel speciale en zuivere klanken beschikte. De meeste orgels, en nu nog steeds, hebben registerklanken die een paar verschillende toonhoogten hebben. Te denken aan 16-voets, 8-voets, 4-voets (16´, 8´en 4´) en de gevorderde orgels kenden ook de 5 1/3´ en de 2 2/3´ Jaap ging véél verder.
De fluitregisters op het Magic Organ hebben 14 verschillende toonhoogten t.w. Flute 16´, 8´, 4´, 2 2/3´, 2´, 1 3/5´, 1 1/3´, 1 1/7´ , 1´, 8/9´, 4/5´, 8/11´, 2/3´ en 1/2.

Op een stuk papier en met experimentjes dacht Jaap deze klanken uit. Heel precies gelet op de zuiverheid van de klank, niet alleen de zuivere toonhoogte, maar ook de kleur van het geluid, zo u wilt het realiseren en scheppen van het eigene van het instrument. Echt intoneerwerk dus. Zo zitten er ruim 900 transistoren in het orgel, of beter gezegd, in de separate generator kast.

  

 

 

 








De speeltafel was de eigenlijke controle eenheid die alle commando’s gaf aan de separate behuizing, die naast het orgel stond en waarin alle elektronica was ondergebracht.
Deze generatorkast was modulair van opbouw en had meerdere grote verticaal staande  printjes met elk weer vele componenten erop.

　

Op 17 november 1965 overleed Cor Steyn onverwacht aan een hartaanval. Dit was een zeer droevige tijd. Jaap Keizerwaard heeft het orgel na het verscheiden van Cor Steyn een poosje met rust gelaten. Het Magic Organ was zozeer het orgel van Cor geworden. Jaap had uiteraard veel te danken aan Cor en wilde even pas op de plaats maken. Voorlopig mocht niemand meer op het orgel spelen.

Later toen Jaap Keizerwaard wat meer berusting had gevonden met het feit, zijn er toch weer andere beroemdheden geweest, die op het orgel gespeeld hebben en ook zelfs platen gemaakt hebben. Organisten als Reginald Dixon, Bernard Drukker, Stef Meeder, Joop Walvis en Jan van Weelden hebben ook opnames gemaakt op dit orgel. Jan de Weelden is een klassieke en kerkelijke organist.
Toen dit orgel gebruikt ging worden voor grote samenzangevenementen heeft Jaap besloten om er een meer klassiek orgel van te maken. Ook Jan van Weelden heeft gezegd: Het is een uniek orgel in Nederland en misschien zelfs wel over de gehele wereld. Het orgel heeft zoveel mogelijkheden.
 

 

 

 

John Barnet achter het "Magic Organ "

 

 

 

 

 

 

 

 

Vol trots vertelt Jaap over het krachtige vermogen van het orgel. Een huiskamerorgel beschikt gemiddeld genomen over een versterker met één dan wel soms twee kanalen. Het "Magic Organ", dat na Cor Steyn het "Keizerwaardorgel" werd genoemd had een enorme geluidsterkte waarbij Jaap er op toezag dat het geluid absoluut niet mocht vervormen. Het orgel was zo krachtig in zijn volume dat tijdens samenzangevenementen in de Jaarbeurs de metalen wand- en plafondplaten mee trilden en resoneerden. Het orgel kreeg achttien geluidsversterkers en 10 grote boxen met kanjers van speakers van elk 50 Watt. Het pedaal werd uitgestuurd met 2 aparte versterkers elk met 2 aparte boxen.

 

De registers zijn heel specifiek over de verschillende kanalen verdeeld. Precies berekend, zo als Jaap het wilde. De overweging daarbij was, dat je met combinaties van klanken een heel breed geluidsspectrum kreeg.

　

Het orgel zit barstensvol met toongeneratoren, meer dan 400 onafhankelijke toongeneratoren, die allen afzonderlijk van elkaar gestemd kunnen worden.

 

Dankzij deze mogelijkheid kan het orgel net als een authentiek Theaterorgel, "pijp voor pijp" gestemd worden. Het orgel bestaat nog steeds en staat in een aparte ruimte bij zijn huis in Berkel en Rodenrijs, vlakbij Rotterdam. Jaap mag er nog graag aan sleutelen en genieten wat het orgel allemaal voor hem betekent heeft en nog steeds betekent.

Vrienden van Jaap vertelden hem over de mogelijkheden van Midi op een orgel. Jaap was uiteraard hier zeer in geïnteresseerd en bouwde in het bovenste manuaal de MIDI-mogelijkheid. 
De vrienden en Jaap waren het unaniem met elkaar eens. Het is een mooie aanvulling maar het blijft bij dat ene manuaal. Het Magic Organ moet Magisch blijven en zijn eigen karakter blijven behouden.

 

 

 

 

 

 

Jaap Keizerwaard
achter zijn beroemde schepping.

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Het orgel bestaat overigens na al die jaren nog steeds en staat bij Jaap thuis in Berkel Rodenrijs.