RHYTHM IS GONNA GET YOU
Tekst en samenstelling afbeeldingen: Guus Essers
Artikel uit Turning Wheel 2024-4
Roaring Twenties
Het sterk imperialistische karakter van Latijn-Amerikaanse muziekstijlen heeft ertoe geleid dat veel westerse moderne lichte muziek - rock, pop, dance, ballads en meer - in onze eigentijds Roaring Twenties doordrenkt is van latin-invloeden.
Die wereldveroverende trend geldt bovenal voor salsa.
Binnen de Latijn-Amerikaanse muziek zelf vinden evenwel ook nog steeds voortdurend allerlei fusies plaats.
Woodstock Festival
De Argentijnse pianist Jorge Dalto heeft bijvoorbeeld als handelsmerk dat hij stukken schrijft die een mix zijn van de tango - een typisch Argentijnse muziekvorm - en de Cubaanse salsa. De Amerikaanse toetsenist Jay Hoggart componeerde stukken die een combinatie zijn van de Braziliaanse samba en salsa. Aan de Latijn-Amerikaanse invloeden in de jazz zijn we al heel wat jaren gewend. In de pop is de Latijn-Amerikaanse revolutie wat later doorgedrongen dan in de jazz, maar sinds het '68 Woodstock Festival werd dat per direct goedgemaakt, onder meer door de toen net doorgebroken Carlos Santana op zijn beroemde kersenrode Gibson SG-gitaar.
Werken geblazen!
Kortom, vroeg of laat krijgt het rhythm-virus ons tóch wel te pakken. Een inmiddels haast tijdloos voorbeeld daarvan is de compositie van Gloria Estefan & Enrique Garcia met de titel Rhythm is gonna get you, die in deze post-corona jaren een kennelijk hernieuwde populariteit heeft gekregen. Het stuk is rond een traditionele verse/chorus-structuur gebouwd. In het verse zien we de akkoorden Em7, C9/E, D/E en Em. Het chorus bestaat uit een eenvoudige opeenvolging van Em, C9, D9 en Em7 (zie voorbeeld 1). Het hele stuk is een kenmerkend voorbeeld van pop-salsa. Dat betekent voor toetsenisten werken geblazen, aangezien er onder het hele nummer een guajeos of montuno zit.
Voorbeeld 1
Zoals we in heel veel latin-stukken kunnen horen, is een montuno een fel gehamerd ritmisch patroon dat op een piano of op een keyboard met een pianosound wordt gespeeld, meestal met rechts en links tegelijk. Dus dezelfde noten, maar met 2 of 3 oktaven verschil, waarmee de piano plotsklaps tot de ritmesectie is toegetreden! In dat kader wordt de herhaling van het chorus in deze 'classic'-compositie kernachtig afgesloten met het staccato-figuur D-Em-D-D-Em (zie voorbeeld 2). Het figuur is een mooie afsluiting van een montuno-sequens (opeenvolgende repetitie) voor de rechter- en de linkerhand. De guajeos of montuno levert overigens ook een schitterende basis voor improvisaties.
Voorbeeld 2
Pittige montuno
Welk patroon is geschikt voor een montuno? (zie voorbeeld 3, een lekker pittige montuno in CMaj7).
Er zijn in ieder geval twee vaste eisen.
In de eerste plaats moet het patroon harmonisch passen, met andere woorden: het moet te spelen zijn als een akkoord dat in het stuk thuishoort. In de tweede plaats moet het een ritmische opbouw heb-ben die te herkennen is als een rumba-achtig patroon.
In salsa zijn de ritmische figuren veelal opgebouwd op een clave ("kla-vee") fundament.
Voorbeeld 3
In voorbeeld 4 zien we een 3/2 clave, en in voorbeeld 5 een 2/3 clave. Deze vormen zijn min of meer "klassiek". Hiervan afgeleid is de guaguanco-clave (zie voorbeeld 6).
Voorbeeld 4
Voorbeeld 5
Voorbeeld 6
Ontsnappen heeft geen zin
De guaguanco is een traditionele rumba-vorm die van Cuba afkomstig is. Het is met name deze variant die in de jazz en de salsa is doorgedrongen. Een essentieel verschil zit 'm in de andere syncope aan het einde van de eerste maat. Deze clave laat zich uitstekend als montuno-patroon gebruiken.
In voorbeeld 7 tot besluit één van de vele mogelijkheden voor een harmonische invulling. Ontsnappen heeft geen zin: the rhythm is gonna get you! ?
Voorbeeld 7
Speeltips: