ZINGEN BIJ EEN HAMMOND! 
ZINGEN BIJ EEN HAMMOND?

Tekst: Herbert Noord     Foto: Frank Obertop
Artikel uit Turning Wheel 2007-4

Herbert Noord vraagt zich af waarom het in de jazz niet gebruikelijk is om zang te combineren met Hammond. Terwijl zang (en dan met name door zangeressen) in de huidige jazz bijna niet meer weg te denken is. In dit artikel filosofeert Herbert hardop over dit vraagstuk.

Wie voor het bezoeken van een jazzconcert de Uit agenda’s bekijkt, wie de programmering van het North Sea Jazz Festival doorneemt, of de concerten die het komende seizoen worden georganiseerd door de Stichting Jazz Impulse, zal zich niet aan de indruk kunnen onttrekken dat jazz voornamelijk een vocale aangelegenheid is. Geen jazz zonder zangeres (de heren komen in het verhaal nauwelijks voor), geen jazzconcert zonder gekweel.
De niet-ingewijde in de jazzmaterie moet het maar van mij aannemen: vroeger werd jazz niet gezongen en vandaag de dag evenmin. Tot pakweg begin jaren tachtig was het spelen van jazz bijna een puur instrumentale gebeurtenis en dan ook nog voornamelijk een mannelijke.  Eigenlijk een beetje analoog (prima woord in dit verband) aan het Hammond-wereldje.
Deze inleiding dient om even scherp te stellen hoe de jazzvork nou echt in de steel zit. Namelijk dat alle narigheid onder de noemer jazz die tegenwoordig de oren teistert beslist niet representatief is voor wat jazz dient te zijn. Voor alle duidelijkheid: Trijntje Oosterhuis en Norah Jones, hoe goed ook, zijn dus géén, ik herhaal: géén jazz zangeressen.

Een stem 'om cokes mee te kloppen'

Nu we de zaken dus afgebakend hebben en er weinig ruimte voor twijfel overblijft, even naar de kernvraag: waarom is in de jazz de combinatie Hammond plus vocalist(e) geen gebruikelijke?
Toen ik mijzelf deze vraag gesteld had, moest ik het antwoord schuldig blijven. Het grappige is dat de combinatie van een grommende B 3 met een zangeres bij mij nauwelijks bekend was. Op één uitzondering na.
Die uitzondering is de combinatie van Dakota Staton met organist Richard 'Groove' Holmes. Dakota gromde minstens zo vervaarlijk als 'Groove' op zijn B3. Op 'Madame Foo Foo', opgenomen in juli 1974 en uitgebracht op het label Groove Merchant (GM 510), valt deze combinatie in volle glorie te beluisteren.
Goed, de stem van Dakota moet je wel gehoord hebben om te weten dat deze combinatie geen probleem oplevert. De helaas dit jaar op 76-jarige leeftijd overleden Dakota heeft geen enkele moeite met de laag invliegende B 3 bommenwerper bestuurd door 'Groove'. Het meezingen in gospelkoren heeft duidelijk zijn vruchten afgeworpen: een stem 'om cokes mee te kloppen' zou mijn moeder zeggen. Maar wat een dynamiek en wat een bereik en genadeloos swingen op de koop toe!

Modderworstelen met een Hammond

Waarom de combinatie Hammond plus zang niet gebruikelijk is, weet je meteen als je deze muzikanten beluisterd hebt. Alleen een vocalist met een breed bereik en volume zal een confrontatie met het Hammond-geweld aandurven en aankunnen.
Met dank aan Rien Boendermaker weet ik inmiddels ook dat Bill Doggett een opname heeft gemaakt met Ella Fitzgerald. En dat Etta Jones, de soulmate van tenorsaxofonist Houston Person, samen met Sonny Phillips zang met orgel in de groeven heeft vastgelegd. Op You Tube valt geen filmpje van laatstgenoemde te bewonderen, maar wel muziek te beluisteren. Kijk daarvoor op https://www.youtube.com/watch?v=nSCNnXt15DE. Deze opname is weliswaar zonder orgel, maar wel met Houston Person. De kijkende luisteraar snapt meteen dat de combinatie Etta en Hammond beslist geen probleem zal opleveren.
Daarnaast heb ik (weer dankzij Rien) kunnen kennismaken met het fenomeen Doug Duke die Sarah Vaughn begeleidt tijdens de uitreiking van de Edisons ergens halverwege de jaren zestig. Genoemde zangeressen vormden wel degelijk een partij voor een Hammond. Qua bereik, volume en dynamiek waren zij beslist de 'vox humana' en voldoende geautoriseerd om weerwerk te leveren.
Kom daar maar eens om bij de zeurzangeressen die heden ten dage de podia bevolken. Ja, die kijken wel link uit om een partijtje modderworstelen met een Hammond aan te gaan, dank je de koekoek.

Het rauwe geluid van Roy Phillips

Nog zeldzamer dan organisten die zangeressen begeleiden zijn organisten die zelf hun stem al dan niet muzikaal trachten te verheffen. Even de groep meekreuners, waartoe ik zelf ook behoor, buiten beschouwing gelaten. Er is één organist die waarlijk met zijn stem zijn orgel van katoen geeft: 
Roy Phillips (foto) van The Peddlers. 
Het rauwe, schorre geluid van Roy's stem mengt goed met het schorre overstuurde geluid van Roy's Hammond. Waar de muziek keuze niet altijd even overtuigend is, daar is het orgel met zang dat wel. Vereiste is, dat het wat neuzelende geluid van Roy Phillips je niet tegen gaat staan.
Gek genoeg deed Phillips' stem mij bij hernieuwde beluistering aan die van Charles Aznavour denken. 
Overigens op de plaat Jazznavour wordt Charles begeleid door……inderdaad een organist en wel Eddie Louiss.
Heel zijdelings tegen de jazz aanleunend, maar beter te classificeren als 'American Pop' is mij slechts één combinatie van Hammond en zang bekend. Namelijk Captain & Tennille. Een Amerikaans duo dat sinds het begin van de jaren zeventig optrad in de combinatie Hammond plus zang. Klonk prima. Later hebben ze de Hammond helaas terzijde geschoven en vervangen door keyboards en andere narigheid. 
https://youtu.be/1NAMcaETxKk

Eigen opnamen met vocalisten

Zelf heb ik mij twee keer schuldig gemaakt aan opnamen met vocalisten. Eén keer met een zangeres waar de platenmaatschappij gigantisch brood in zag en vol bravoure een cd van uitbracht. De maatschappij ging prompt failliet en de cd (die niet onder mijn naam is uitgebracht) is nu een collector's item.
De andere keer met een Afro-Amerikaanse zanger die over de wonderbaarlijke gave beschikt(e) om al improviserend teksten te bedenken. Die combinatie orgel en zang was wonderwel geslaagd. Alleen was er geen enkele maatschappij in geïnteresseerd vanwege de nogal heikele onderwerpen die aan bod kwamen. Gelukkig heeft mijn vrouw een cassette tape van de ondergang gered. Misschien brengen we het ooit nog eens uit als een mooi voorbeeld van Hammond en zang.

Onderstaande lijst mocht ik van Rien Boendermaker ontvangen. Verre van compleet vrezen Rien en ik, maar toch.

Zanger/organist

● Charlie Wood - Southbound - 1997
YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=m6jN0yyBKxg
● Charlie Wood - Who I Am - 2000
YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=_x_RPaoB8bo

Organist met een zanger(es)

● Mike Carr en Julie Tippetts, album Storm of Light - 1984 - Paladin records
● Op YouTube ook te vinden Mike Carr met Irene Reid:
https://www.youtube.com/watch?v=zhqogQCS3b0
● Charles Earland & Irene Reid - Million Dollar Secret - 1997
● Charles Earland & Irene Reid - I Ain't Doing Too Bad - 1999
● Bobby Forrester & Irene Reid - Movin' Out - 2003
● Bobby Forrester & Irene Reid - One Monkey Don't Stop No Show - 200x

Bossa jazz

● Walter Wanderley & Neide Fraga - Balançando - 196x
● Walter Wanderley & Astrud Gilberto - A Certain Smile - 196x
● Walter Wanderley & Isaura Garcia Saudade Querida - 1960
● Walter Wanderley & Luiz Henrique - Popcorn - 1969

Blues

● Tony Z(amagni) - Get down with the blues - 1995
● Tony Z(amagni) - Kiss my blues - 1998
● Ernest Willamson & Deborah Coleman - Soft Place to Fall - 2000
Dit zijn twee namen die natuurlijk een hele serie platen hebben gemaakt.

Pop

●  Brian Auger & Julie Driscoll & Trinity - Streetnoise - 1968
● Cor Steyn & Tom Manders - 'Er jazzden twee motten' of was het nou 'er motte twee jazzen'. Ik weet het niet meer…… ◄