De favoriete lick van Helmig van der Vegt

Tekst en foto: Fred Meijer
Artikel uit Turning Wheel 2007-4

Bluesliefhebbers kennen ongetwijfeld Helmig van der Vegt als toetsenist van de formatie Cuby + Blizzards. Hij was er begin jaren zeventig bij, als opvolger van Herman Brood. En sinds de herstart van de band in 1996 is hij de vaste man achter de Hammond B3 en de piano. Helmig is eigenlijk pianist, klassiek geschoold zelfs, maar hij kruipt graag achter de B3. Heeft Helmig een favoriete lick? "Dat niet zozeer. Maar wat ik wel graag doe, is variëren op het standaard bluesschema. Daar wordt het leuker van."

Helmig woont al zijn hele leven in Zwolle. Hij komt uit een muzikaal nest, want zijn grootvader had een eigen, particuliere muziekschool. "Daar doceerde hij in zo'n beetje alle denkbare instrumenten. Mijn grootmoeder gaf ook les, hoewel ze zelf geen enkel instrument bespeelde. Ik vraag me nog steeds af hoe ze dat nou deed."
Helmig's vader was pianist en Helmig was als oudste zoon van het gezin Van der Vegt voorbestemd om ook pianist te worden. Dat betekende dagelijks eerst een uur studeren voordat hij buiten mocht spelen. "Dat was aanvankelijk niet leuk. Maar toen ik op de middelbare school veel gevraagd werd voor bandjes, had ik er uiteindelijk toch plezier in."
Helmig ging naar het conservatorium in Zwolle om klassiek piano te studeren, maar werd in het derde jaar weggestuurd. "Ik schnabbelde veel en dat was destijds op het conservatorium uit den boze." Helmig dook het bluescircuit in en via onder andere Blues Dimension en Kaz Lux kwam hij bij Cuby + Blizzards terecht. "Maar in 1972 viel de band uit elkaar. Ik besloot om weer te gaan studeren. Ik wilde terug naar het conservatorium. Daar moest ik wel opnieuw toelatingsexamen doen en gewoon weer in het eerste jaar beginnen. Dat heb ik dan ook gedaan, maar gelukkig zat ik met kerst alweer in het derde jaar."

Henk Elsink en Robert Paul

Intussen moest er wel brood op de plank komen, want Helmig was inmiddels ook vader geworden. Via het conservatorium kwam Helmig in contact met Jan Elsink, die in het Metropole Orkest speelde. "Jan was de broer van Henk Elsink, de bekende cabaretier, die toen zeer succesvol was. Door dat contact kwam ik in de begeleidingsband van Henk Elsink terecht, waarin ik tien jaar gespeeld heb."
Intussen studeerde Helmig aan het conservatorium. "Mijn docent voorspelde dat ik niet verder zou komen dan het A-diploma. Maar zelf wilde ik voor B gaan en gelukkig had ik de directeur achter me staan. Ik heb zes jaar hard gestudeerd en het B-diploma kunnen binnenhalen. Uiteindelijk heb ik ook nog het C-diploma (solist) behaald."
Na Henk Elsink heeft Helmig nog tien jaar getoerd met cabaretier en imitator Robert Paul. "Eerst begeleidde ik hem op de piano. Later kwam ik in aanraking met MIDI-apparatuur, wat me erg fascineerde. Dat had tot gevolg dat ik in een met apparatuur volgestouwde auto samen met Robert door het land toerde."
Verder heeft Helmig veel bekende artiesten begeleid, zoals Liesbeth List. "En ik heb veel opgetreden als solopianist in restaurants, bij recepties enzovoorts. Daarmee bouw je een enorm repertoire op en je leert er veel van."
Ook zit Helmig alweer 25 jaar in het muziekonderwijs. Hij begon op het conservatorium in Rotterdam. Momenteel geeft hij drie dagen per week les op de muziekschool in Emmeloord en een dag in Meppel.

Terug naar Cuby + Blizzards

 In al die jaren als begeleidend pianist is het Hammondorgel voor Helmig buiten beeld geweest. Tot 1996. Toen kwam Henk Aa in beeld, fabrikant van diergeneesmiddelen én bluesliefhebber. Hij wilde Cuby + Blizzards nieuw leven inblazen en wilde daarbij optreden als sponsor. Helmig werd gevraagd als toetsenist. "Daar had ik wel oren naar, want ik had als muzikant op dat moment geen vast contract meer."
Henk vroeg Helmig wat voor apparatuur hij nodig had. "Een Hammond B3 met Leslie 147, antwoordde ik. Die kwam toen ook."
En aldus ging Helmig weer toeren met zanger Harry Muskee, gitarist Erwin Java, bassist Herman Deinum en drummer Hans Lafaille. Daar hoort ook een theatertoernee bij. "Het is allemaal goed geregeld. Je stapt in de auto en rijdt naar het optreden. De roadies hebben alles al voor je klaar gezet. Er staan lekkere broodjes. En je speelt altijd voor een volle zaal. Allemaal heel prettig."
Bij het eerste optreden kwam Helmig wel even aan het twijfelen. "Er werd weer ontzettend veel gedronken. Zelf doe ik dat helemaal niet meer. Want inmiddels weet ik dat je van drank en drugs echt niet beter gaat spelen. Ik heb toen even gedacht om er meteen maar weer mee te stoppen, maar ik besloot om toch maar door te zetten."
Inmiddels zijn we elf jaar verder. "Wat wel jammer is, is dat er niets nieuws meer uitkomt. Geen nieuwe nummers. Blijkbaar vinden de fans dat geen probleem, want die gaan bij de oude succesnummers steeds weer uit hun dak. Bij Window of my Eyes gaan de mensen steevast staan en sommigen hebben zelfs de tranen in ogen. Maar zelf vind ik het ontbreken van vernieuwing een gemis."

Bepaalde manier van spelen

Toen Helmig in 1996 achter de B3 kroop, had hij in geen jaren meer op een orgel gespeeld. "Maar ik vind de sound echt super. Het hoort ook bij deze band. En een Hammond nodigt je uit om op een bepaalde manier te spelen. Wel gebruik ik vaak dezelfde registraties. Ik gebruik doorgaans 88800000 in de begeleiding. En als ik soleer, trek ik er nog wat andere drawbars bij om meer hoog te krijgen."
Helmig heeft de leslie pal naast zich staan. "Dat klinkt en speelt het lekkerst: het directe geluid van een leslie. Beter dan dat-ie ergens anders staat en dat je hem via je monitor hoort. Wel speel ik met oordopjes, want de band speelt verschrikkelijk hard. Een tijd terug heb ik mijn oren laten testen en die waren nog wonderbaarlijk goed. Dat wil ik graag zo houden, dus ben ik met oordopjes gaan spelen. Van veel muzikanten weet ik dat ze gehoorproblemen hebben."
Voelt Helmig zich thuis in de blues? "Jazeker. Bovendien zijn de blues verbonden aan de jazz en daar voel ik me ook in thuis. Ik houd veel van de muziek van bijvoorbeeld Chick Corea en Bill Evans."

Variëren op het vaste bluesschema

Op naar de lick. Ditmaal gaat het niet zozeer om een lick, maar om het variëren op het vaste bluesschema. "Ik vind het lekker om daarop te variëren, zodat je wat afwisseling en spanning krijgt. Dat betekent dat je op bepaalde plekken andere akkoorden speelt dan de standaard akkoorden. Zoiets moet je trouwens wel afspreken met de gitarist en bassist, anders klinkt het natuurlijk niet."
We pakken het nummer Help me, dat door Cuby + Blizzards wordt gespeeld. Dit nummer staat in Dm (D mineur) en verloopt volgens een standaard bluesschema. Dus een rondje van de volgende 12 maten:

| Dm | Dm | Dm | Dm |
| Gm | Gm | Dm | Dm |
| Am | Gm | Dm | Dm |

Het geheel speelt zich dus af in de eerste trap (Dm), vierde trap (Gm) en vijfde trap (Am), doorgaans aangegeven met respectieveIijk I, IV en V.
"Nu is het aardig om in 9e en 10e maat te gaan variëren in akkoorden. En daarmee ook met de toegepaste toonladders", legt Helmig uit. "In plaats van Am speel je Fm9 en vervolgens Bb13. En in plaats van Gm speel je Em9 en vervolgens A7alt (A7 gealtereerd)."
De laatste regel van het hiervoor getoonde schema komt er dan als volgt uit te zien:

| Fm9  Bb13 | Em9  A7alt | Dm | Dm |

De voicing van de akkoorden is als volgt (waarbij we de grondtoon vaak weglaten, die pakt de bassist wel, of je eigen baspedaal):

Fm9: as-c-es-g
Bb13: as-c-d-g
Em9: g-b-d-fis
A7alt: g-c-cis-f
 
"Deze akkoorden nodigen je ook uit om uit de standaard blues toonladder te stappen", legt Helmig uit. "Zo speel je over Fm9 en Bb13 (de hele 9e maat) materiaal uit de ladder van Eb majeur (de 'gewone' ladder van Eb dus). Over Em9 speel je materiaal uit de ladder van D majeur. En over A7alt speel je materiaal uit de ladder van Bb mineur melodisch, deze reeks wordt de 'super-locrian mode' of 'diminished whole-tone scale' genoemd." (bes-c-des-es-f-g-a-bes)
Een 'alt' (gealtereerd) akkoord komt voor op trap VII in melodisch mineur. Meer informatie hierover is te vinden op pagina 69 t/m 72 van The Jazz Piano book van Mark Levine (onder meer via internet te bemachtigen).

Even kort over de theoretische achtergronden. Muzikanten die hierin enigszins zijn ingewijd, zullen ongetwijfeld het II-V principe zien. Fm9 en Bb13 zijn respectievelik de tweede en vijfde trap van Eb. Vandaar dat je over deze akkoorden de majeur ladder van Eb speelt.
Em9-A7alt-Dm is een II-V-I in mineur. Op Em9 speel je dus materiaal van de D majeurladder en op A7alt de Bb mineur melodische reeks die vervolgens oplost naar Dm.

Wie dit uitstapje in de blues graag in de praktijk wil horen, kan dat zien en beluisteren op de video-opname die de komende ledendag wordt vertoond.◄