Anekdotes (1) AvdB

Hammond bouwde in zijn hoogtij dagen om en nabij de 300 orgels per dag en had destijds wereldwijd fabrieken:

In Chicago USA, in Toronto Canada, in Mexico, in Johannesburg Zuid Afrika, in Edgware Middlesex Londen bij Boosey en Hawkes.
In Denemarken en Duitsland bij Brodr Jorgensen en later de Deutsche Hammond Instrument GmbH, bij Hammond Europe in Antwerpen eerst op de Gallaitlaan in Wilrijk en later aan de brede Charles de Costerlaan 100 op de z.g. Linkeroever in Antwerpen, in Barcelona Spanje, in Hamamatsu Japan en in Australie (kijk hier voor het totaal-overzicht)

De wereld is klein. Ik kom net terug van een tournee uit Zd Afrika en heb daar mijn oude Hammond makker van vroeger weer ontmoet: Franco Ruzzier. Hij was destijds directeur van Hammond SA en we hebben veel bijgepraat over de goede oude tijd.

Foto hieronder: Aart van de Beek tijdens een Content toernee in diverse kerken tussen Rustenburg en Durban. Hier de tijdens de presentatie in Edenvale Johannesburg

Hammond is moet u weten nog steeds hèt orgel in kerken in Zd Afrika. Vrijwel elke kerk heeft er wel één of meerdere, zo heb ik zelf kunnen vast stellen.

Hieronder in het prachtige Zuid Afrikaans aanwijzingen voor het gebruik van het orgel en de risico's tijdens onweer. Vrijwel elk individuele huis en gebouw heeft bliksemafleiders omdat het zeer frequent stevig onweert in het gebied rond Johannesburg. 
De lokale Content importeur plakt deze informatie die voor zich zelf spreeekt op elk orgel. 

In breed en historisch perspectief gezien, waarom is het dan toch zo fout gegaan met orgels. Dat is dan op zijn minst wel een interessante vraag. Komt dat door midi, door veranderde vraag, of waren de hoogtijdagen van het orgel een tijdsverschijnsel?
Met ook wel heimwee moet ik vaststellen, dat ook ik langzamerhand bij de oude(re) garde hoor, dan wel begin te horen. Wanneer ben ik het spoor toch bijster geraakt, terwijl ik naar ik meen vroeger met ook audio en (film) camera’s zo helemaal up to date was.

Als we naar orgels kijken in de lage landen dan komen er nog al wat namen voorbij. 
Weet u nog welke merken er ooit waren? Hoeveel denkt u?
Misschien zal ik de één of ander wel vergeten, maar dan hoor ik dat graag van u.
Let maar eens op of ik een enkele vergeten ben.
Hier komt mijn lijstje:
Ace Tone uit Japan 
Adorno destijds uit het Nederlandse Wekerom
Ahlborn aanvankelijk uit Duitsland en later behorende bij het Italiaanse GEM/LEM
Allen, Artisan en Baldwin uit de USA
Antonelli uit Italie(?)
Aria uit Korea
Belton en Bontempi uit Italie
Benedikt uit Duitsland
Bradford uit Engeland
Cantor uit Nederland
Casio uit Japan
Compton uit de UK (of USA of beiden???)
Conn uit de USA
Content uit Nederland
Copeman & Hart uit Engeland
Cosmovox uit Italie
Crodatone uit Japan
Crumar uit Italie
Dereux uit Frankrijk
Domus/Viscount uit Italie
Doric uit de USA
Dr. Böhm oorspronkellijk zelfbouwpakketten uit Duitsland
Eko, Elgam en Elka uit Italie
Eminent uit Nederland
Estey en Everett uit de USA
Farfisa uit Italie
Fujiha uit Italie (of Japan???)
Galanti uit Italie
Galaxy uit de USA
Garrell uit Frankrijk
Gem en Godwin uit Italie 
Gloria uit Duitsland (Gebouwd voor Kisselbach door Johannus en Content)
Gulbransen en Hammond uit de USA 
Haven uit Engeland 
Heyligers uit Nederland
Hohner en Ingrid uit Duitsland (Hohner klassiek ook uit Frankrijk) 
Interes (door Mr. Hanus, een Tsjechische ex Riha techniker) 
Isa Classic uit Nederland
Jen uit Italie
Johannus uit Nederland
JVC en Kawai uit Japan
Kienle uit Duitsland
Kimball en Kinsman uit de USA
Korg uit Japan
Lancia uit Italie
Leslie, Livingston, Lowrey en Magnavox uit de USA
Magnus uit Italie
Makin uit Engeland
Mansonic en Mark uit Nederland
Melosonic uit de USA
Monarke en Mozart uit Nederland
National uit Japan
Nord uit Scandinavie
Omegan uit Nederland
Optigan uit de USA en geassembleerd in NL 
Organetta uit Duitsland
Pamax uit Korea
Parma en Parie uit Italie 
Parie ook bij Otoro/Stef Meeder in NL, die aanvankelijk ook Leslies assembleerde
Phoenix USA/Canada
Philicorda, v. d. Poel en Riha uit Nederland
Rextone uit Korea
Rodgers uit de USA
Roland uit Japan
Schafer and Sons en Seeburg uit de USA
Siel uit Italie
Silvertone uit de USA
Solina uit Nederland/Zwitserland
Solton uit Italie
Story and Clark uit de USA
Technics en Teisco uit Japan
Thomas uit de USA
Viscount zie Domus uit Italie
Voluma Excellent uit Nederland
Vox uit Engeland
Wesley uit Nederland
WLM uit Finland
Welson uit Italie
Wersi uit Duitsland
Wurlitzer uit de USA en Duitsland
Wyvern uit Engeland
Yamaha uit Japan. 
Rond de negentig-plus fabrikanten........ Waar zijn ze gebleven........

Heb ik er een paar vergeten??? Hoe is het zover gekomen en heeft midi er mee te maken?

Van alle orgelmerken bouwt Hammond nog steeds orgels, maar ze bestaan heden ten dage voornamelijk dankzij de Gospel en Charismatische kerken. (vooral met de hier uitgebreid beschreven modellen)
Opmerkelijk feit doet zich voor dat Hammond als onderneming - zij het aanvankelijk met moeite - is overeind gebleven, wellicht door aan het oorspronkelijke concept van orgel trouw te blijven.....
Roland doet nog verwoede pogingen evenals Lowrey en uit Europa doet Orla bij tijd en wijle een inspanning. Dat is er overgebleven van de hele orgelmarkt en dat spijt me zeer.

Vroeger hadden we als toetsinstrumenten alleen orgel en piano’s, vleugels, klavecimbels en accordeons. Maar ondertussen is het landschap in de muziekinstrumenten wereld  danig veranderd. Al deze genoemde instrumenten zijn teloor gegaan of hebben digitale varianten gekregen en zijn inmiddels uitgevoerd met MIDI dan wel met USB aansluitingen.

Tegenwoordig zijn er keyboards in allerlei varianten met grote en kleine toetsen, van goedkoop tot topproducten. Van synthesizers, work stations, digitale piano’s met en zonder ritme. Kortom een veelheid van andere digitale muziekinstrumenten, die een andere soort muziek mogelijk hebben gemaakt.  

Ik ben er van overtuigd dat de huidige generatie instrumenten - en dan orgels in het bijzonder - mogelijk veel te complex zijn geworden voor met name onze generatie Hammond liefhebbers.
Mijn vader belde me vaak op met de mededeling: de video doet het weer niet.
Mijn steevaste antwoord was: je hebt met je grote vingers heel veel te veel knopjes ingedrukt. En dat was meestal ook zo.

Want wat mijn vader eigenlijk wilde was: Stop, start, vooruit, achteruit, kanaalkeuze en opname. Meer niet en dan was hij volkomen gelukkig........

Hoe vaak ben ik destijds niet gebeld: "mijn vrouw (die kreeg natuurlijk altijd de schuld) heeft het orgel afgestoft (ik praat in dit verband maar liever niet over het orgel een beurt geven) en nu ben ik al mijn registraties kwijt, mijn specifieke geluidje dat jij er nog hebt ingezet bij de aflevering van de Hammond is weg.....
En te bedenken dat er 253 miljoen mogelijkheden zijn. Hoe vaak stonden de drawbars welhaast vastgeroest: dat was mooi en zo moest het blijven staan....
Overigens weet je al heel snel of een willekeurig orgel geregeld is bespeeld of niet: door een toets ingedrukt te houden en dan de drawbars heen en weer te schuiven. Dat geldt met name bij het pedaal. Bij veel gekraak is er dus weinig op gespeeld en moeten de drawbars eigenlijk gereinigd worden, doch dit terzijde.  

De huidige toetsinstrumenten zijn naar mijn bescheiden mening en natuurlijk vooral in het licht van het orgel bezien qua bediening mogelijk veel te complex geworden. Zijn wij ouderwets of zijn de ontwikkelingen (ons) te snel gegaan?

Bovendien boden keyboards in een heel compact formaat veel meer mogelijkheden en voor een aanzienlijk lager bedrag dan de orgels die leverbaar waren. Natuurlijk ben ik niet tegen vooruitgang en vernieuwing, maar ik heb toch zo mijn bedenkingen. Vroeger bestond er binnen Hammond een kreet, eigenlijk een gevleugelde woord, een woord dat nog steeds actueel is naar mijn opvatting. Die kreet bij Hammond was: KISS - keep it stupid simpel.

Dat is precies wat Keith Beckingham ook verhaalde tijdens ons onvergetelijke lustrum in 2011:
"Er zijn meer Hammonds verkocht met Spanish Eyes, dan met welke jazz song ook....."

Hammond was namelijk in opbouw altijd soortgelijk: boven de drawbars en vanuit het midden gezien naar links zat altijd de percussion en dan vanuit het midden naar rechts pedaal, sustain, animatie waaronder vibrato en Leslie en nagalm. Dus er was een zekere mate van herkenning, een zekere mate van thuis voelen op een volgend groter model.
Je voelde je niet verloren op een nieuw orgel en had je weg snel gevonden.

Over dit fenomeen heb ik veel en langdurig met allerlei fabrikanten gesproken in de afgelopen decennia. Een instrument moet/moest in mijn opvatting wel toegankelijk blijven voor het grote publiek. Hebben we niet een teveel aan complexe menu’s, is het niet te gecompliceerd geworden? 

In de wereld zijn er eigenlijk twee grote beurzen op muziekgebied. De eerste is in januari in Los Angeles, in Anaheim vlak bij Disneyland. Dat is overigens een beurs die alleen toegankelijk is voor de handel en een particulier heeft weinig kans om daar binnen te komen. Je moet je paspoort en een visitekaartje overleggen om binnen te kunnen.

Dan hebben we in het voorjaar de Messe in Frankfurt, waar enkelen van u wel eens zullen geweest zijn. In Frankfurt kon publiek weliswaar op papier alleen op zaterdag, maar in de praktijk kon iedereen eigenlijk alle dagen wel terecht. 
Bovendien had je dan gerede kans de groten der aarde op muziek gebied tegen het lijf te lopen en intieme concertjes te genieten.



Organist Jon Hammond uit de USA, Siem Lassche van Hammond Europa en Aart van de Beek op de Frankfurter Musikmesse 2012

Ik herinner me op één van de beurzen in Frankfurt. De naar mijn bescheiden mening zijnde grootmeester van het orgel voor zover het over populair en niet over jazz gaat, was ook weer aanwezig: Hector Oliveira.


Een goede vriend van me, een fantastische organist en een even fantastische arrangeur.
Dat laatste mag ook wel eens genoemd, want arrangeren is een vak op zich. Hector, oorspronkelijk afkomstig uit Argentinie, woont nu in Sarasota Florida. 


Op Frankfurt zou Hector dus de destijds nieuwe Roland/Rodgers W 5000 demonstreren:


Ik ben er, dames en heren, van overtuigd, dat Hector als artiest immer de meeste standhouders onder zijn publiek mocht verwelkomen, want elk concert van Hector was altijd een muzikale happening. En daar wilde iedere standhouder graag bijzijn inclusief mijn persoontje.

Hector en de W 5000 waren absoluut indrukwekkend, mede door alle Midi faciliteiten, de sequencer en de thuis voorbereide registraties en midifiles.
Ik nam me voor om op een rustig moment (voor zover die op de Messe al bestond) ff wat uit te proberen op dat orgel, want ik was zeer onder de indruk (we praten nu toch wel een flink aantal jaren geleden)

Aan het eind van de Messedag was meestal een uitgelezen moment, want als standhouders moest je de stand tegen zevenen verlaten, een uur na sluitingstijd voor de gewone bezoekers. Dus dat uurtje paste me heel goed. Vol verwachting ging ik naar de stand en nam ik de kans waar om wat geluid uit dat instrument te toveren.

Ik moet u zeggen, dat ik een gevoelige tik voor wat betreft mijn ego ben opgelopen op die dag. Ik werk toch al wel even in de industrie, denk ietsje van een orgel te weten.
Na een klein half uurtje experimenteren heb ik het orgel ontgoocheld uitgeschakeld.
Ik kon er geen fatsoenlijk geluid uitkrijgen terwijl het er wel inzat. Dat had ik bij de concerten wel degelijk gehoord.

Het W 5000 orgel was te complex, te ingewikkeld, en eigenlijk een exhibitionistische, weliswaar hoogstaande prestatie van technici: dat kunnen we allemaal bedenken en nog maken ook. Het ging echter aan de gewone orgelklant voorbij, inclusief mezelf. 
Wat moet Oma in Florida, daar waar de meeste orgels in de USA verkocht worden, wat moet ze ermee, oma die de centjes heeft en voor een mooi instrument best wel een bedrag over heeft. Ze zou naar ik meen met een dergelijk complex instrument dood ongelukkig zijn.

Dat is ook wel gebleken, want het W 5000 orgel is nooit een succes geworden. 
Een hooggeplaatste woordvoerder van Roland vroeg mij op onze stand speciaal naar de orgelverkoop, hoe het bij ons ging. Hij gaf te kennen dat in de gehele USA er slechts enkele tientallen van de W 5000 verkocht. 

Momenteel is dan het enige keyboard dat nog opgang doet de Tyros 4. Gebeurt nu met keyboards hetzelfde als met orgels????

Mijn neefje belt op: Ome Aart ik moet zo’n Roland House Bak. Een oom hebben ze dan weer gauw gevonden als ze iets willen nietwaar…
Wat is dat dan wel voor een apparaat, wat zou dat dan in vredesnaam wel zijn.
Dus ik ging me maar eens in zijn vraag verdiepen. Het scheen een apparaat te zijn waar allerlei jingles in te zitten, er zou mee opgenomen kunnen worden, alles zou digitaal te bewerken zijn, zodat je eigen jingles (of jungles???) en geluidseffecten kon maken. Allemaal mede dank zij midi, liever gezegd dankzij digitale toepassingen.

Heeft voor onze generatie dit soort en andere complexe midi instrumenten, die niet met onze smaak overeenkwamen een onterechte afkeer van digitaal en alles wat daarmee te maken gekregen inclusief midi teweeggebracht??? 
Ik weet nog, dat toen de eerste monofone synthesizers uitkwamen, dat dat niets voor mij was…Ook niet mijn muziek was. Waardoor er kennelijk een bepaalde reserve tegen dat soort instrumenten, tegen digitaal en midi is ontstaan. Het zou wel iets meer voor de typische freak zijn………

Echter, door midi is bijvoorbeeld ook het hele traject van opnemen in studio’s veranderd: slechts enkele muzikanten doen in een studio eigenlijk alles, met en via midi;

Er wordt geknipt, geplakt en gegoocheld met maten en noten dat het een lieve lust is.
Als je fouten maakt kun je dat met gummen nootje voor nootje herstellen. Gewoon in de bladmuziek die op de computer staat, zowel in de noten als grafisch.
Er wordt anders gespeeld, anders muziek gemaakt en de jonge generatie wil kennelijk zonder inspanning iets bereiken. 



Het belangrijkste echter wordt dan wel eens over het hoofd gezien: het gaat uiteindelijk om plezier te maken met muziek en hoe is minder belangrijk.
Ook al is het niet direct mijn muziek, men is met muziek bezig, met andere muziek vormen en invullingen.

Probeer nog maar eens een gemiddelde muziekwinkel uit de zeventiger jaren voor de geest te halen. En nu een huidige, actuele winkel. Het aanbod is enorm veranderd, onherkenbaar veranderd, maar ontegenzeglijk ook veelzijdiger geworden.

Overigens ben ik van mening in tegenstelling tot de algemene gedachte dat keyboards het orgel niet om zeep hebben geholpen. Verre van dat.

Neen, maar de klanken en de mogelijkheden van een keyboard hebben  het orgel de das om gedaan. Iedereen begrijpt dat een meubel van een orgel een ietsje duurder is dan een plastic mal van een keyboard dat bij honderden van een continue draaiende spuitgiet machine komt. Dat is zo klaar als een klontje.

Maar het is te gek voor woorden dat wanneer je een groot orgel koopt van vele duizenden Euros, dat je er dan een keyboardje op moet leggen vanwege solostemmetjes en nog meer vanwege het ontegenzeglijk veel betere ritme en de automatische begeleidingen daarvan. Ik heb me daar altijd over verwonderd. Dit gegeven speelt echter met name bij de instrumenten van Japanse oorsprong: Roland, Technics en Yamaha, prachtige keyboards, zonder twijfel. Maar als je dan ziet, wellicht met uitzondering van Technics, wat een magere amuzikale ritmes verschenen in de digitale pianos met ritme (CVP en HR) dan staat je verstand stil. Het zijn ritmes die klinken zoals de duitsers zo mooi zeggen als Feldmauskochgeschirr. Hoemetakke, hoemetakke, koekoeke-tsjoe ritmes. Niets muzikaals aan te beleven en laat staan dat je er een kick van krijgt.  Als consument weet je wel degelijk wat er zo al op de markt is en dan maak je natuurlijk een vergelijk tussen het aanbod op de markt: orgel, keyboard digitale piano's workstations, synthesizers etc etc. 

Als je dan van het ene product naar het andere gaat, nou dan zijn in vergelijk met de keyboards met name de digitale ritme pianos en ook sommige grote orgels ver achter met hun ritme en begeleidingsautomaat in vergelijk nota bene met andere instrumenten en soortgenoten, zelfs en met name vanuit dezelfde fabrikant. Onbegrijpelijk.

Wordt vervolgd.