HAMMOND EN HET STRINGS ENSEMBLE

Eén van de vindingen, die opgang heeft gemaakt bij elektronische orgels is het Strings Ensemble. Daarom even een korte toelichting over dit fenomeen en dan ook in relatie tot de Hammond strings. 
Naar de mening van velen is er - als we over string ensemble praten - slechts één fabrikant die met kop en schouders boven alle andere orgels met strings uitstak en dat was ons Nederlandse Eminent, destijds uit Bodegraven.

In de zeventiger jaren van de vorige eeuw bouwde Eminent de 300 en de 500 serie orgels en we kunnen wel vast stellen, met veel succes.

Het Eminent orgel was stevig gebouwd en ook in ergonomisch opzicht was alles gemiddeld genomen goed voor elkaar. Als we een vergelijk zouden moeten maken in de overall kwaliteit, zowel muzikaal als technisch tussen Riha en Eminent, dan zou mijn voorkeur toch zeker uitgaan naar Eminent. Ook in meubel technische zin was het net effe beter, alhoewel het grootste probleem bij Eminent en met name bij Solina lag in de latjes voor de speakers: ik weet niet hoeveel mensen met hun knieen door die latjes voor de speakers hebben gedrukt. Het was ook nog eens lastig om te repareren omdat die latjes een integraal deel van de kast waren. Bovendien waren de sokkeltjes van een Solina wat fragiel en er zijn tientallen sokkels onder uit de kast gebroken als je het orgel ging schuiven waar bij ze en passant ook een heel deel van de kast meenamen en dan had je een compleet gat in de onderkant van de spaanplaat kast.

Eén van de toeleveranciers van Eminent was ITT, die componenten voor de electronica industrie aanleverde. ITT had in die tijd het zg. emmertjes geheugen ofwel bucket brigade ontwikkeld hetgeen een soort "vertragingslijn" was. De technici onder ons weten precies wat daarmee bedoeld wordt.
Deze vertragingslijnwerd door ITT aan Eminent aanbevolen met de opmerking dat met die chip wel wat mogelijkheden te bedenken waren voor toepassing in een orgel. 
Toen dachten leveranciers kennelijk op ontwikkelingsgebied met de R&D afdeling van een afnemer mee. En dat is zo gek ook nog niet, want dat bracht dan hopelijk extra omzet met zich mee.

Eminent is met de door ITT aangereikte chip gaan experimenteren en daaruit ontstond in de eerste plaats het fameuze Eminent Strings Ensemble en enige tijd later ook Orbitone, het naar mijn mening wat minder geslaagde resultaat om een Leslie te evenaren. Het Orbitone effect was zeker niet slecht, was over een hoofdtelefoon te horen, maar om nu te stellen dat dit een Leslie effect was, nee, dat was me duidelijk een brug te ver. Ik ben nog steeds ouderwets op dat gebied. Een Leslie waarin niets draait is een contradictio in terminis: dan mag het woord Leslie niet eens gebruikt worden. Een electronische leslie is geen Leslie. Een Leslie, ook al komt deze als uiterste consequentie van de Leslie fabriek zelve, is pas een Leslie als er iets draait. Mechanisch wel te verstaan. Het doppler effect  - zie de info onder Don Leslie - is een te elementair element om aan voorbij te gaan en bovendien toch heel lastig na te maken. Dat is na alle pogingen van velen, zowel industrieel als bij goed bedoelende particulieren, wel duidelijk gebleken. Een Leslie is geen versterker maar een instrument op zich.

Terug naar het Strings Ensemble. De eerste Eminents die met het Strings Ensemble werden voorzien waren de vroegere 300 modellen die nu verscheen als model 310

en 310 Theater:

De 500 serie met deze update werd model 510. Dat oorspronkelijke Strings Ensemble was verreweg het mooiste strings ensemble dat de markt te bieden had en daar kon geen enkele concurrent tegen op. Eminent had de mooiste Strings. Geen discussie mogelijk en dan deed zich nog het opmerkelijke feit voor dat de Strings het meest in de smaak vielen bij de 310 serie.

De 510 had geen sustain en dat was een gemis.
De latere Eminent modellen zoals de 1500, 1600 en de 2000 Grand Theater in hun verschillende verschijningsvormen (wellicht met uitzondering van de F 217 en soortgelijke afleidingen en varianten) hadden toch niet de strings van de oer Eminent 310. Zelfs het Strings Ensemble keyboard kwam niet in de buurt van de oorspronkelijke 310 en de 310 Theater, waarvan de laatste met name een zeer succesvolle verkoop genoot in binnen- en in buitenland.

Nu zijn orgelfabrikanten ook wel een beetje nufjes: Eminent geurde met het feit dat zij de Strings Ensembles hadden ontwikkeld. Dat is maar gedeeltelijk waar, want het principe en de chip daarvoor is hun aangereikt door ITT. 
Of ben ik nu een beetje Hammond bevoordeeld, dan wel chauvinistisch?

Het Eminent Strings Ensemble was een driekanaals systeem. En daar zit hem nou net de kneep, zoals we zongen bij "Het is uit het leven gegrepen" van Farce Majeure, het TV programma met o.a. Ted de Braak en Alexander Pola. Trouwens, maar dit even ter zijde, wist u dat Paul Witteman van de TV een broer is van de oorspronkelijke Hammond Directeur Dhr. Joh. Witteman ten tijde van Hammond Amsterdam aan de Prinsengracht, waar onze voorzitter Frank Obertop smachtend voor de deur stond maar Hammond voor hem nog o zo onbereikbaar was......

Juist die driekanalige versie maakte het Eminent Strings Ensemble zo breed. En dat was wel eens lastig als je een Hammond moest demonstreren voor een belangstellende die al wel onder de indruk was geraakt van het Eminent Strings Ensemble. Ik gaf destijds dan ook steevast aan dat je een Hammond voor zijn drawbar sound kocht en een Eminent voor de Strings, het is maar wat je voorkeur geniet. En de Eminent strings waren je van het voor het zo geliefde Mantovani effect, dat toen veel orgels heeft doen verkopen. 
Eminent heeft destijds datzelfde geintje nog eens geflikt met de Panfluit. Er was een TV serie met een prominent aanwezige Panfluit. Eminent sprong daar heel handig op in en bracht het orgel met de panfluit. De liefhebbers kwamen nota bene de winkel in met de vraag: hebt u dat orgel met de panfluit soms ook. Heel sterke marketing.

Hammond gebruikte echter voor zijn strings een tweekanalig systeem, en ik kom er weer op terug, daar zat hem nou net de kneep. Strings moet driekanaals zijn om de breedte en de kleur te krijgen. Bij alle ander merken en versies, van wie dan ook, dat was allemaal magerder en dunner. Dus Chapeau voor Eminent, dat mag zonder twijfel gesteld worden.

Bij Hammond waren de Strings pas driekanaals bij de Elegante 340 serie. Mooi, maar ik moet toch echt bekennen dat de Strings van de Eminent 310 de enige echte ware bleven. Zo'n beetje net als je eerste echte liefde, je eerste vriendinnetje.....

AvdB 02-02-2012