MEER DAN ALLEEN EEN VIRTUOZE ORGANIST

Tekst en foto: Fred Meijer
Artikel uit Turning Wheel 2008-4

Zoals u vast al gelezen heeft, zal Leon Kuijpers ons de komende ledendag trakteren op een optreden. Het is alweer een paar jaar geleden dat Leon op de ledendag te gast was. Als voorproefje in deze Turning Wheel een nadere kennismaking met deze allround organist. Of beter gezegd: met deze allround musicus.

Leon werd in oktober 1961 geboren in Tilburg, als jongste in een gezin van negen kinderen. "Geen van mijn oudere broers en zussen is gaan studeren. Sommigen hebben zelfs niet eens de lagere school afgemaakt. Ik denk dat ik voor mijn ouders de 'laatste hoop' was op een kind dat wel zou gaan studeren. Na de lagere school ging ik naar de Havo en ik moest van mijn ouders iedere dag boven op mijn kamer een aantal uren achter de boeken."
Leon vond het verschrikkelijk. Eigenlijk kon hij de Havo op z'n sloffen aan, dat was het probleem niet. "Maar ik deed niks, daar boven op m'n kamer."
Intussen was allang duidelijk dat Leon een muzikale jongen was en dat een studie aan het conservatorium er wel in zat. Maar dat verloste hem niet van het verplichte studeren. Hij besloot zijn mentor te raadplegen. "Mijn geluk was dat mijn mentor ook mijn muziekleraar was. Hij kende mijn muzikale talent, begreep mijn probleem en bedacht een oplossing: een stap terug naar de Mavo. Hij adviseerde mijn ouders dat ik beter de Mavo kon doen, omdat Havo toch te hoog gegrepen leek. Dat advies werd gelukkig ter harte genomen, zodat er voor mij minder druk op de ketel kwam. En ik was ook nog eens eerder klaar, want Mavo is een jaar korter dan Havo."
Voor het conservatorium moest Leon wel een IQ-test doen en daar kwam een score van 140 uit. Daarmee voldeed Leon ruim aan de norm. Zo kwam Leon op zijn 16e al op het conservatorium en studeerde hij op zijn 21e af.

Keyboards met Bambino-stenen

Uiteraard zijn er ook muzikale kwaliteiten vereist voor het conservatorium. Die kwamen bij Leon al vroeg tot uiting. "Mijn ouders hebben dat ook altijd gestimuleerd en hadden er ook geen moeite mee dat ik de kost zou gaan verdienen met muziek. Maar wel met een echte studie."
Als kleine jongen bouwde Leon al 'keyboards' met Bambino-stenen, waarop hij dan 'muziek maakte'. En de booklets uit de elpees van Boek & Plaat zette hij op een zelf geconstrueerde muziekstandaard, om dirigent te spelen.
Op zijn elfde verjaardag werd Leon verrast met een Solina orgel, dat speciaal voor hem gekocht was. Diezelfde dag had hij ook zijn eerste muziekles bij een plaatselijke muziekdocent. Binnen een jaar had de ambitieuze Leon alle 16 boeken van Carlo West doorgewerkt, dé methode voor elektronisch orgel in die tijd. Iedere kans greep hij aan om maar orgel te spelen. "Als ik 's nachts eruit moest om te plassen, deed ik de koptelefoon in het orgel om nog gauw even te kunnen spelen."
Al snel werd de Solina te beperkt voor Leon en volgden een Eminent 510 De Luxe, een Yamaha E10 en een Yamaha E5. Ook kreeg hij kreeg privéles van Bernard Drukker, waarvoor Leon's vader hem wekelijks vanuit Tilburg naar het Twentse Boekelo bracht. "En dat was een heel eind", benadrukt Leon.

Naar het conservatorium

Bernard Drukker wilde Leon graag op het conservatorium in Enschede hebben, maar Leon gaf zelf de voorkeur aan het voor hem vertrouwde Tilburg.
En aldus ging Leon elektronisch orgel studeren aan het conservatorium in zijn geboorteplaats. Eigenlijk was het een klassieke studie op een elektronisch instrument. Lichte muziek kwam niet aan bod. Zo ook geen jazz, behalve uitgeschreven stukken met uitgeschreven improvisaties zonder enige vrijheid. "Ik hield erg van zelf improviseren, maar daar had men op het conservatorium geen boodschap aan. Toen ze merkten dat ik medestudenten improvisatietips gaf, werd hen verboden om nog langer van mij tips aan te nemen. Dat ging zo in die tijd."
Maar Leon's studie ging voorspoedig en voordat hij afstudeerde, kon hij al als docent beginnen aan de conservatoria in Zwolle en Groningen. "Zwolle had een echte 'muziekscene' en zodoende kwam ik in aanraking met andere muzikanten. Daardoor kwam ik op het idee om mijn eindexamen met een combo te doen. Dat was voor eigen risico, liet men mij weten. Ik heb het toch aangedurfd en zo was ik de eerste in Tilburg die tijdens het examen met een combo speelde. Met muzikanten uit Zwolle."

Gebeiteld tot aan pensioen

Na zijn examen heeft Leon nog de opleiding tot uitvoerend musicus gedaan. In de jaren daarna was hij vooral muziekdocent en in veel mindere mate optredend muzikant. "Ik had een vaste aanstelling in Zwolle en zat voor mijn gevoel gebeiteld tot aan mijn pensioen in 2026."
Toch liep het anders. "Op een gegeven moment wilde ik meer. Ik kwam in contact met Louis van Dijk, die mij adviseerde hoe ik dit kon aanpakken." Louis had een soortgelijk traject doorlopen en kon Leon wijze raad geven. Zo had Louis veel zelf thuis uitgevogeld en geëxperimenteerd en hij raadde Leon aan om dat ook te gaan doen. Ook moest Leon commerciëler gaan denken. Leon nam de raad ter harte. "Ik ging thuis 'neuzelen' en ik ging in een commerciële band spelen. Dat was met name popmuziek, maar ook wat jazz. Ik vind popmuziek trouwens geweldig. Eigenlijk alle muziek, als het maar goed gedaan wordt."
En de jazz? "Net als veel leeftijdgenoten heb ik de jazz mezelf aan moeten leren. Ik heb het geleerd door te experimenteren, veel te luisteren en af te kijken van anderen."

Demonstrateur bij Hammond-Suzuki

Leon had al die jaren altijd contact gehouden met de diverse importeurs van muziekinstrumenten, waaronder de importeur van Yamaha. Leon wilde de mogelijkheid onderzoeken om demonstrateur te worden, maar in die tijd (eind jaren tachtig) nam Yamaha het importeurschap zelf ter hand en hield de toenmalige importeur op te bestaan.
"Enkele mensen uit die 'club' hebben toen het importeurschap van Hammond-Suzuki op zich genomen. Dat waren Siem Lassche, Aart van de Beek, Jan Kok en Dirk Mertens. Ze zagen dat ik een 'Hammondman' was en vroegen mij om demonstrateur te worden. Dat heb ik gedaan tot 2005. Daarna ben ik overgestapt naar Roland, waarvoor ik nu nog steeds demonstrateur ben. Dat doe ik naast mijn werk als docent piano en keyboard aan de muziekschool in Harderwijk."
Na lang in Zwolle gewoond te hebben, woont Leon sinds een paar jaar in Lelystad.

Veelzijdig musicus

De man die aanvankelijk van plan was zijn hele werkende leven lang docent te zijn aan het conservatorium, heeft zich (gelukkig!) uiteindelijk toch ontwikkeld tot een veelzijdig musicus. Binnen de vereniging kennen we Leon vooral als virtuoos organist, die zich thuis voelt in alle stijlen.
"Ik denk ook dat dit mijn meest opvallende kant als musicus is: de Hammondorganist. Althans, vanuit het publiek gezien", beaamt Leon. Mooie anekdote: tijdens een optreden van Leon bij MusiFix in Eindhoven ving Leon's vrouw Nienke een gesprek op tussen twee bezoekers: 'Moet je nagaan, hij heeft ook nog een gezin met vijf kinderen…'
Maar Hammond is slechts één onderdeel van Leon's brede scala aan muzikale activiteiten. We noemden al dat hij demonstrateur is voor Roland en docent piano/keyboard aan de muziekschool in Harderwijk. Maar er is veel meer. Leon doet veel studiowerk op Hammond, piano en ook synthesizer. Hij is betrokken bij cd-producties, maakt arrangementen en is tevens componist.
Eén van zijn meest recente wapenfeiten is de muzikale omlijsting van het feest in de Rotterdamse Kuip ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van Feyenoord. Leon regelde alles, had de muzikale leiding, heeft de arrangementen voor het orkest geschreven, dirigeerde het orkest en speelde zelf mee. Ook op Hammond. Voor een publiek van 40.000 man.
"Een geweldige ervaring. En vijf dagen later speelde ik met een klein combo op het feestje van een golfclub", schetst Leon om het contrast aan te geven. "Maar ook dat vind ik geweldig. Of ik moet naar de studio voor een opname waarin ik vijf minuten lang op iedere kwart een akkoord moet spelen op de piano. Ik word daarvoor gevraagd omdat ik een heel gelijkmatig en zacht touché heb. Ik doe het allemaal even graag."
Ook heeft Leon een nummer gecomponeerd voor Ernst Daniël Smid, dat inmiddels op de nieuwste cd van 'de drie baritons' staat. "Maar ik arrangeer ook korte liedjes voor kindermusicals en maak daar orkestbanden voor. Ook leuk om te doen."

'Huismus' die van afwisseling houdt

En zo kunnen we nog wel veel meer opnoemen. Is die veelzijdigheid een bewuste keuze van Leon? Had hij zich niet liever gespecialiseerd tot pure Hammondorganist? Wie weet zou hij zich daarmee bij de groten der aarde kunnen scharen? Met wellicht meer roem en meer geld dan hem nu ten deel valt…
"Het is voor mij een bewuste keuze om een veelzijdige musicus te zijn", antwoordt Leon. "Ik hou van die afwisseling. Ik ben gek op Hammond, maar ik moet er niet aan denken dat ik alleen maar Hammond zou spelen."
En is hij misschien ook wel te veel 'huismus' om bijvoorbeeld op wereldtoernee te gaan? "Ja, dat denk ik wel."
Leon vervolgt: "Bij muziek gaat het mij om het totaalplaatje. Ik hoef lang niet altijd op de voorgrond te treden. Gewoon het geluid mooi kleuren geeft mij net zo'n triomfantelijk gevoel als het excelleren als solist."
Leon's vrouw Nienke beaamt dat: "Leon wil functioneel zijn. Het gaat hem om de bijdrage die hij levert aan de totstandkoming van iets moois."
Hoe het ook zij, Leon in z'n eentje achter de Hammond is een genot om naar te luisteren. Wie nog niet zo bekend is met Leon's spel: er staat genoeg op YouTube. Zoek maar gewoon op Leon Kuijpers. Dat sommige filmpjes meer dan 7.000 views hebben, zegt meer dan genoeg. Maar er gaat natuurlijk niets boven live en dat kunt u meemaken op 22 november in 't Hoogh Landt. ◄